غربالگری شنوایی

مقدمه:
کم شنوایی در کودکان وضعیتی پنهان است ودر صورت اجرا نشدن برنامه های غربالگری شنوایی ممکن است کم شنوایی تا۱۸ماهگی پنهان بماند.
کاهش شنوایی شایع ترین نقص مادرزادی است و میزان شیوع کم شنوایی در زمان تولد بیش از ۲ برابر مجموع دیگر اختلالات قابل ارزیابی کودکان است.
کودک از ماه های اولیه شروع به یادگیری زبان می کند.افت شنوایی عاملی است که این فرآیند را به خطر می اندازد.
کم شنوایی عوارض گسترده ایی را با خود به همراه دارد و باعث آسیب های جدی در رشد طبیعی گفتار و زبان می شود.
آزمون های شنوایی بسیار دقیق اند و می توانند افت های شنوایی بسیار ضعیف را تشخیص دهند.
تحقیقات نشان داده است که عدم تشخیص کم شنوایی های تک گوشی احتمال عقب ماندگی تحصیلی کودکان را تا۱۰ برابر افزایش می دهد.
طرح غربالگری شنوایی نوزادان به هدف شناسایی به موقع و زود هنگام مشکلات شنوایی و ارائه خدمات لازم و مداخله بهنگام جهت جلوگیری از عوارض کم شنوایی حداکثر تا سن ۱ ماهگی نوزاد صورت می گیرد.
مجری این طرح سازمان بهزیستی می باشد.
از آنجا که کم شنوایی بعد از معلولیت ذهنی و جسمی شایع ترین مشکل مادرزادی است،بنابراین ضرورت اجرای این طرح دو چندان می گردد
اصول غربالگری:
-1میزان وقوع بیماری یااحتمال وقوع آن زیاد باشد.
-2 قدام به موقع پیشگیرانه ،باعث میشود پیامدهای منفی آن کاهش یابد.
-3وجود مراکز مشخص و قابل دسترس برای تشخیص و درمان بیماری
-4هزینه های غربالگری با فواید حاصل ازان برای افراد تطبیق داشته باشد.
غربالگری شنوایی کودکان و نوزادان:
براساس آمارهای مختلف ،به نظر می رسد این ضایعه شیوعی معادل ۱٫۵الی ۶نوزاد در هر۱۰۰نفر باشد.
برهمین اساس برنامه های جامع غربالگری نظیرEHDI شکل گرفته اند و سن شناسایی کم شنوایی در دنیا کاهش چشمگیر یافته است.هر برنامه غربالگری بایستی ازحساسیت و دقت بالایی برخوردار باشد.
اهدافEHDI:
-1 همه تازه متولدین قبل از یک ماهگی باید تحت غربالگری شنوایی قراربگیرند
-2 همه نوزادانی که نتیجه ی غربالگری شنوایی آن ها مثبت بوده است باید قبل از ۳ ماهگی تحت ارزیابی های شنوایی شناسی قرار بگیرند
-3 همه نوزادان کم شنوا باید قبل از ۶ ماهگی باید تحت مداخله بهنگام . مناسب قرار بگیرند
این ۳ هدف اغلب به عنوان برنامه شناخته میشوند.
-4 همه کودکان و نوزادانی که مداخله بهنگام در آن ها صورت نگرفته،باید در اولین زمان ممکن از نظر داشتن کم شنوایی پیشرونده یا اکتسابی باید بررسی شوند.
-5همه نوزادان کم شنوا باید از خدمات پزشکی در منزل یاMedical Home بهره مند باشند.
-6هراستان باید سیستم جامعی داشته باشد که روند اهدافEHDI را ارزیابی کنند.
خانواده ها باید درگیر در روند ارزیابی باشند و ارزیابی باید یک روند مداوم باشد.
گزارش روند کار باید به صورت منظم باشد.
این سیستم جهت اطمینان از مداخله بهنگام همه نوزادان کم شنوا طراحی شده که به آن ها کمک می کند به سطح مطلوب مهارت های ارتباطی و اجتماعی برسند.
وقتی کم شنوایی در کودکان تشخیص داده می شود والدین و اعضای خانواده او منابع اطلاعاتی جدیدی را که به آن ها در فهم موضوعات مرتبط با کم شنوایی و گرفتن تصمیم درست برای کودک و خانواده کمک کند جستجو می کند.
غربالگری شنوایی نوزادان:
غربالگری شنوایی توسط ادیولوژیست انجام می شود . آزمایش بسیار سریع انجام می شود و برای نوزادان ناراحت کننده و دردناک نیست .
طرح غربالگری شنوایی در نوزادان و شیرخواران زیر ۳ ماه در ایران از سال 1386در بخش اطفال و نوزادان بیمارستان خاتم الانبیاء تهران آغاز شد.
تیم غربالگری شنوایی نوزادان:
1- شنوایی شناس(اودیولوژیست(
2- متخصص گوش،حلق ،بینی
3- متخصص مغز و اعصاب
4- متخصص اطفال
5- آسیب شناس گفتار و زبان
6– والدین
غربالگری درنوزادان در کل از۳ مرحله تشکیل شده است. مراحل غربالگری به شرح ذیل میباشد:
۱- غربالگری اولیه حین تولد
مرحله ی اول غربالگری قبل از ترخیص از بیمارستان صورت می گیرد.
معمولا در۶ یا۴۸ ساعت اول تولد انجام می گیرد.
آزمون انتخابی در این مرحله می تواندABRیا OAEباشد.
اگر نوزاد در آزمون اول مردود شود باید حتما یک آزمون دیگر(در بیمارستان یاحداکثر یک ماه پس از ترخیص)انجام شود.
آزمونABR:
آزمون تخصصی:
(A-ABR) Automated-Auditory Brainstem Response
آزمونی است غیر تهاجمی ،معتبر، تکرار پذیر،حساسیت بسیار بالا با الکترد هایی که بر روی سر نوزاد گذاشته می شود ،عملکرد عصب شنوایی که با شنوایی سالم ارتباط دارد ارزیابی می شود.
استفاده از آزمون ABR که نیازی به پاسخگویی خود کودک نیست، می تواند نوع اٌفت شنوایی را شناسایی کرده و گاهی علت آنرا متوجه شود. همچنین ممکن است توجهات پزشکی بیشتر و ملاقات با یک متخصص گوش و حلق و بینی را توصیه نماید.
آزمون OAE:
(OAE) Oto Acoustic Emision
آزمونی است مطمئن،سریع،ساده،غیر تهاجمی
باپروپی که داخل گوش گذاشته می شود عملکرد سلول های گیرنده شنوایی که با سلامت گوش خارجی ، میانی و داخلی ارتباط دارد بررسی می شود.
روند انجام آزمون به این شکل است که از طریق یک پروب نرم تمیز که در ابتدای مجرای گوش خارجی قرار می گیرد ؛‌ امواج صوتی ‌به گوش ارسال می شود و زمانیکه سلولهای گوش داخلی صدا را دریافت می کنند بازگشتی(ECHO) به سمت گوش خارجی تولید می کنند که به وسیله پروب دریافت می شود و شکل موجی آن بر روی دستگاه قابل مشاهده است .
این آزمایش OAE نام دارد و مستقیماً حلزون گوش داخلی را بررسی می کند . زیرا اکثر مشکلات مادرزادی شنوایی در گوش داخلی ایجاد می شود .
اهداف اصلی مرحله ی اول غربالگری:
1- ارزیابی حداقل۹۵ درصد کودکان در بدو تولد
2- ارزیابی۱۰۰درصد کودکان حداکثر تا یک ماهگی
3- تعیین هدف کودکانی که در آزمون اول مردود شده اند.
4- تعیین هدف برای کودکانی که ارجاع داده شده است یا مورد پیگیری قرار می گیرند.
2- پیگیری ارزیابی ها
هدف اصلی در مرحله ی دوم وجود یا عدم کم شنوایی است.در این مرحله می توان یک آزمون غربالگری دیگر انجام داد و اگر نتیجه مثبت بود فورا آزمایش های تشخیصی را به عمل آورد.
مرحله ی پیگیری باید حتما قبل از ۳ ماهگی باشد.
با انتخاب آزمون مناسب این محدوده سنی تمرکز اصلی بر آزمون های فیزیولوژیک است.ABRوOAE و تمپانومتری و رفلکس های صوتی از جمله آزمون های انتخابی هستند.
اگر بواسطه ی آزمون های تشخیصی ،وجود کم شنوایی مشخص شود،شنوایی شناس گزینه ی تجویز سمعک را مد نظر قرار می دهد.
3- مداخله درمانی به موقع:
توصیه می شود مداخلات توانبخشی حتما قبل از ۶ ماهگی صورت بگیرد.
ارایه خدمات توانبخشی به شکل خانواده محور است .
وظیفه شنوایی شناس در این بین تجویز سمعک مناسب ، مشاوره با خانواده وآموزش و راهنمایی آن ها و همکاری در تیم درمانی کودک است.
معیارهای مشترک شنوایی نوزادان در بدوتولد(تا۲۸روزگی)
1- وجود بیماری یا شرایطی که موجب نگهداری بیش از ۴۸ ساعت نوزاد در بخش مراقبت های ویژه باشد
2- دارا بودن علایم سندرمهایی که همراه با کم شنوایی حسی عصبی یا انتقالی باشد
3- سابقه خانوادگی کم شنوایی های پایدار دوران کودکی
4- عفونت و بیماری های دوران بارداری مانند سرخجه
در صورت عدم شناسایی و مداخله بهنگام، کودکان کم شنوا دچار تاخیر در رشد مهارت های زبانی شناختی و اجتماعی می شوند که ممکن است مانع دستیابی به موفقیت تحصیلی و حرفه ای گردد.
غربالگری شنوایی آزمونی به موقع است که افراد را به ۲ دسته تقسیم می کند:
گروهی که قبول می شوند (سالم) و گروهی که رد می شوند (نیازمند ارزیابی جامع). غربالگری شنوایی نوزادان ، امری مقرون به صرفه است.
حتی کودکانی که در غربالگری اولیه قبول می شوند، ولی دارای شاخص های خطر می باشند هر ۶ ماه یک بار مورد ارزیابی قرار گیرند.
همه کم شنوایی های زودرس ، در زمان تولد قابل شناسایی نیستند. کم شنوایی ممکن است در هر زمان ایجاد شود. کم شنوایی هایی که پس از تولد ایجاد می شوند، در برنامه های غربالگری شنوایی نوزادان تشخیص داده نمی شوند.

با انجام اقدامات مداخله ای مناسب ، رشد زبانی ، درکی و اجتماعی این نوزادان ، به احتمال زیاد مشابه همسالان شنوای آنان خواهد شد.
نتایج بررسی های جدید حاکی از این است که کودکانی که کم شنوا متولد می شوند و پیش از ۶ ماهگی برای آنان سمعک مناسب تجویز شده و اقدامات توانبخشی صورت گرفته است ، مهارت های زبانی بسیار بهتری دارند
تشخیص کم شنوایی و آغاز اقدامات توان بخشی در دوره نوزادی و شیرخوارگی ، نیاز به اقدامات توان بخشی در دوران مدرسه را تا حد زیادی کاهش می دهد.
نکته قابل توجه اینجاست که کودکان ناشنوا تا ۸ – ۹ ماهگی مانند کودکان شنوای سالم از خود صدا درمی آورند و این امر اغلب سبب گمراه شدن والدین می شود و تصور می کنند فرزندشان شنوایی سالم دارد
مشارکت والدین:
همانطور که گفتیم والدین یکی از اعضای تیم غربالگری است
با توجه به نقش مهم و غیرقابل انکار والدین و نظر به اینکه غربالگری نمیتواند ۱۰۰ درصد موارد کم شنوایی را تشخیص دهد ،
بنابراین والدین فهرست زیر را نزد خود نگه دارند و هر چند وقت یکبار آن را مطالعه نموده، به هر مورد پاسخ «بله» یا «خیر» بدهند و در صورتی که به مورد مشکوک «پاسخ خیر» برخورد کردند، حتماً به اودیولوژیست مراجعه نمایند.
بدو تولد تا ۳ ماهگی:
– کودک با صداهای بلند از جا می پرد یا پلک می زند.
– با صدای بلند از خواب بیدار میشود.
– با شنیدن صدای مادرش آرام می گیرد.
– شروع به خندیدن با صدا می کند.
۳ تا ۶ ماهگی:
– چشمها یا سرش را برای جستجوی منبع صدا می چرخاند.
– حتی هنگامی که شما را نمی بیند، نسبت به صدای شما عکس العمل نشان می دهد.
– از اسباب بازیهای صدادار لذت می برد.
– صدا تولید می کند.
در ۶ ماهگی :
– با شنیدن اسم خودش عکس العمل نشان می دهد.
– سرش را به طرف صدا می چرخاند
– صداها را تکرار می کند.
۱۰ تا ۱۲ ماهگی :
– دستورات ساده را می فهمد و انجام می دهد.
– اسباب بازی را بدون اینکه به آن اشاره کنید، به شما می دهد.
– صدای ساده دیگران مانند بابا و مامان را تکرار می کند.
۱۳ تا ۱۸ ماهگی:
– دستورات یک مرحله ای را اجرا می کند.
– ۲ تا ۲۰ کلمه را بکار می برد.
– به ۱ تا ۳ قسمت از بدنش اشاره می کند.
۱۹ تا ۲۴ ماهگی:
– تقریباً ۳۰۰ کلمه را می فهمد.
– دو کلمه را با هم بکار می برد مثل «آب بده»

– به ۵ قسمت از بدنش اشاره می کند.
– به سئوالات «بله» یا «نه» عکس العمل نشان میدهد.

عباس نصرت آبادی (کارشناس امور پیشگیری بهزیستی )